Οφθαλμός ψυχής: Με στεναχωρούν: βιοτικές φροντίδες – επιθυμίες (αγ. Ιωάν. Χρυσόσ.).

Σημειώσεις στις ερμηνευτικές ομιλίες

του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου,

στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο.

Ομιλία Β΄, 5α.

Κείμενο:

εʹ. Οὐχ ὁρᾷς καὶ τοὺς τοῦ σώματος ὀφθαλμοὺς, ὅταν μὲν ἐν καπνῷ διατρίβωσι, διαπαντὸς δακρύοντας· ὅταν δὲ ἐν ἀέρι λεπτῷ, καὶ λειμῶνι, καὶ πηγαῖς, καὶ παραδείσοις, ὀξυτέρους τε γινομένους καὶ ὑγιεινοτέρους; Τοιοῦτος καὶ ὁ τῆς ψυχῆς ὀφθαλμός· ἂν μὲν γὰρ ἐν τῷ λειμῶνι τῶν πνευματικῶν βόσκηται λογίων, καθαρὸς ἔσται καὶ διαυγὴς καὶ ὀξυδορκῶν· ἂν δὲ εἰς τὸν καπνὸν τῶν βιωτικῶν ἀπίῃ πραγμάτων, δακρύσεται μυρία καὶ κλαύσεται, καὶ νῦν καὶ τότε. Καὶ γὰρ καπνῷ ἔοικε τὰ ἀνθρώπινα πράγματα. Διὰ τοῦτο καί τις ἔλεγεν· Ἐξέλιπον ὡσεὶ καπνὸς αἱ ἡμέραι μου. Ἀλλ’ ἐκεῖνος μὲν πρὸς τὸ ὀλιγοχρόνιον καὶ ἀνυπόστατον· ἐγὼ δὲ οὐκ εἰς τοῦτο μόνον, ἀλλὰ καὶ εἰς τὸ ταραχῶδες εἴποιμι ἂν δεῖν ἐκλαμβάνειν τὰ εἰρημένα. Οὐδὲν γὰρ οὕτω λυπεῖ ψυχῆς ὀφθαλμὸν καὶ θολοῖ, ὡς ὁ τῶν βιωτικῶν φροντίδων ὄχλος, καὶ ὁ τῶν ἐπιθυμιῶν ἑσμός· ταῦτα γὰρ τοῦ καπνοῦ τούτου τὰ ξύλα. Καὶ καθάπερ τὸ πῦρ, ὅταν ὑγρᾶς καὶ διαβρόχου τινὸς ἐπιλάβηται ὕλης, πολὺν ἀνάπτει τὸν καπνόν· οὕτω καὶ ἡ ἐπιθυμία ἡ σφοδρὰ αὕτη καὶ φλογώδης, ὅταν ὑγρᾶς τινος καὶ διαλελυμένης ἐπιλάβηται ψυχῆς, πολὺν καὶ αὐτὴ τίκτει τὸν καπνόν. Διὰ τοῦτο χρεία τῆς δρόσου τοῦ Πνεύματος, καὶ τῆς αὔρας ἐκείνης, ἵνα τὸ πῦρ σβέσῃ, καὶ τὸν καπνὸν διαχέῃ, (57.30) καὶ πτηνὸν ποιήσῃ ἡμῖν τὸν λογισμόν.

Σημειώσεις:

5. Το ίδιο και τα μάτια· όταν έρχονται σε επαφή με τον καπνό, δακρύζουν. Όταν όμως βρίσκονται σε καθαρή ατμόσφαιρα, γίνονται οξύτερα. Το ίδιο και τα μάτια της ψυχής, όταν βρίσκονται στο λιβάδι των αγιοπνευματικών λόγων, είναι καθαρά. Αν όμως απομακρυνθούν προς το καπνό των βιοτικών πραγμάτων, θα δακρύζουν πάρα πολύ και θα κλαίνε και τώρα και τότε. Διότι δεν στεναχωρεί, θολώνει, τίποτε άλλο (τόσο πολύ) τον οφθαλμό της ψυχής, όσο η σωρεία των βιοτικών φροντίδων και το πλήθος των επιθυμιών (=του καπνού τα ξύλα). Όταν η φωτιά βρει υγρά ξύλα …βγαίνει πολύς καπνός· έτσι και η επιθυμία όταν βρει ψυχή διασκορπισμένη και αποδιοργανωμένη, βγαίνει πάλι πολύς καπνός. Γι αυτό χρειαζόμαστε τη λεπτή αύρα της δρόσου του Αγίου Πνεύματος, για να σβήσει τη φωτιά και να σκορπίσει τον καπνό και να μας αναπτερώσει το λογισμό.

Πηγή κειμένου:  Εργαστήριο Διαχείρισης Πολιτισμικής Κληρονομιάς, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab.  Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, © 2006. Επιτρέπεται η ελεύθερη χρήση του υλικού με αναφορά στην πηγή προέλευσής του.

Οι σημειώσεις γράφτηκαν με τη βοήθεια του μεταφρασμένου κειμένου της Ε.Π.Ε.