Agni Parthene – Valaam Brethren Choir

Η Πόλις – Κ. Π. Καβάφης (The City, by C. P. Cavafy)

2012, Ο Ελύτης ήξερε καλύτερα τα λόγια και τις ευχές:

ΜΥΡΙΣΑΙ ΤΟ ΑΡΙΣΤΟΝ [Ι-VΙΙ]

(Ο ΜΙΚΡΟΣ ΝΑΥΤΙΛΟΣ)

 

… Αν η ψευτιά δεν υπάρχει τρόπος να καταβληθεί ούτε από το χρόνο,
τότε το παιχνίδι το έχασα.


                                               II 

Κατοίκησα μια χώρα που ‘βγαινε από την άλλη, την πραγματική,
όπως τ’ όνειρο από τα γεγονότα της ζωής μου. Την είπα κι αυτήν
Ελλάδα και τη χάραξα πάνω στο χαρτί να τηνε βλέπω. Τόσο λίγη
έμοιαζε· τόσο άπιαστη.

Περνώντας ο καιρός όλο και τη δοκίμαζα: με κάτι ξαφνικούς σει-
σμούς, κάτι παλιές καθαρόαιμες θύελλες. Άλλαζα θέση στα πράγμα-
τα να τ’ απαλλάξω από κάθε αξία.

Μελετούσα τ’ Ακοίμιστα και την Ερημική ν’ αξιωθώ να φκιάνω λόφους καστανούς, μοναστηράκια,κρήνες. Ως κι ένα περιβόλι ολόκληρο έβγαλα γιομάτο εσπεριδοειδή που μύριζαν Ηράκλειτο κι Αρχίλοχο.

Μα ‘ταν η ευωδία τόση που φοβήθηκα. Κι έπιασα σιγά σιγά να δένω λόγια σαν διαμαντικά να την καλύψω τη χώρα που αγαπούσα. Μην και κανείς ιδεί το κάλλος.
‘Ή κι υποψιαστεί πως ίσως δεν υπάρχει.

 XIV
Τ’ ανώτερα μαθηματικά μου τα έκανα στο Σχολείο της θάλασσας.
Ιδού και μερικές πράξεις για παράδειγμα:
1. Εάν αποσυνδέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομέ-
νουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα
την ξαναφτιάχνεις.
2. Το γινόμενο των μυριστικών χόρτων επί την αθωότητα δίνει πάν-
τοτε το σχήμα κάποιου Ιησού Χρίστου.
3. Η ευτυχία είναι η ορθή σχέση ανάμεσα στις πράξεις (σχήματα)
και στα αισθήματα (χρώματα). Η ζωή μας κόβεται, και οφείλει να
κόβεται, στα μέτρα που έκοψε τα χρωματιστά χαρτιά του ο Matisse.
4. Όπου υπάρχουν συκιές υπάρχει Ελλάδα. Όπου προεξέχει το βου-
νό απ’ τη λέξη του υπάρχει ποιητής. Η ηδονή δεν είναι αφαιρετέα.
5. Ένα δειλινό στο Αιγαίο περιλαμβάνει τη χαρά και τη λύπη σε το-
σο ίσες δόσεις που δε μένει στο τέλος παρά η αλήθεια.
6. Κάθε πρόοδος στο ηθικό επίπεδο δεν μπορεί παρά να είναι αντι-
στρόφως ανάλογη προς την ικανότητα που έχουν η δύναμη κι ο αριθ-
μός να καθορίζουν τα πεπρωμένα μας.
7. Ένας «Αναχωρητής» για τους μισούς είναι, αναγκαστικά, για τους
άλλους μισούς, ένας «Ερχόμενος».

 

XVIII

Από μικρό παιδί μου γεμίσανε το κεφάλι με την εικόνα ενός θανάτου
κουκουλωμένου στα μαύρα, που κρατά τη ζωή σαν φάκα και μας την
προτείνει ανοιχτή, με το δόλωμα της ηδονής στη μέση. Αφήστε με
να γελάσω. Κάτι άλλο έλεγε κείνος που μασούσε τη δάφνη. Και δεν
είναι τυχαίο που γυρίζουμε όλοι μας γύρω απ’ τον ήλιο.
Το σώμα ξέρει.

 

XXIV
Για όποιον η θάλασσα στον ήλιο είναι «τοπίο» – η ζωή μοιάζει εύ-
κολη και ο θάνατος επίσης. Αλλά για τον άλλον είναι κάτοπτρο αθα-
νασίας, είναι «διάρκεια». Μια διάρκεια που μόνον το ίδιο της το εκ-
θαμβωτικό φως δε σ’ αφήνει να τη συλλάβεις.

Εάν υπήρχε τρόπος να βρίσκεται κανείς, την ίδια στιγμή, μπρος και
πίσω απ’ τα πράγματα, θα καταλάβαινε πόσο το άνοιγμα του χρόνου,
που καταβροχθίζει απλώς γεγονότα, χάνει τη σημασία του· όπως,
ακριβώς, μέσα σ’ ένα ποίημα. Και τότε -αφού είναι μια ανάπτυξη
του ακαριαίου ή, αντίστροφα, μια σύμπτυξη του ατέρμονος το ποίη-
μα- να κερδίσει την ελευθερία του χωρίς να καταφύγει σε κανενός
είδους πυρίτιδα.

Μόνον ένα πράγμα να μπορούσε να συνειδητοποιήσει: ότι δεν τα
κρατάνε όλα οι ζωντανοί.

 

XXVII

Άργησα πολύ να καταλάβω τι σημαίνει ταπεινοσύνη και φταίνε αυ-
τοί που μου μάθανε να την τοποθετώ στον άλλο πόλο της υπερηφά-
νειας. Πρέπει να εξημερώσεις την ιδέα της ύπαρξης μέσα σου για να
την καταλάβεις.
Μια μέρα που ένιωθα να μ’ έχουν εγκαταλείψει όλα και μια μεγάλη
θλίψη να πέφτει αργά στην ψυχή μου, τράβηξα, κει που περπατού-
σα μες στα χωράφια χωρίς σωτηρία, ένα κλωνάρι άγνωστου θάμνου.
Το ‘κοψα και το ‘φερα στο απάνω χείλι μου. Ευθύς αμέσως κατάλαβα
ότι ο άνθρωπος είναι αθώος. Το διάβασα σ’ αυτή τη στυφή από αλή-
θεια ευωδιά τόσο έντονα που πήρα να προχωρώ το δρόμο της μ’ ελα-
φρύ βήμα και καρδιά ιεραποστόλου. Ώσπου, σε μεγάλο βάθος, μου
έγινε συνείδηση πια ότι όλες οι θρησκείες λέγανε ψέματα.
Ναι, ο Παράδεισος δεν ήταν μια νοσταλγία. Ούτε, πολύ περισσότε-
ρο, μια ανταμοιβή. Ήταν ένα δικαίωμα.

  Καλή Χρονιά σε όλους και για  ανάμνηση μια τελευταία φράση του ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ:

 Πιάσε το ΠΡΕΠΕΙ από το ιώτα και γδάρε το ίσαμε το πι.

http://iordanisp.wordpress.com/

Πρωτ. Θεόδωρος Ζήσης. Αφιέρωμα στον Παπαδιαμάντη ( 2011)

Κωνσταντίνος Καβάφης περί αξιοπρέπειας «Ἀπολείπειν ὁ θεός Ἀντώνιον» (Ανάλυση)

Σάν ἔξαφνα, ὥρα μεσάνυχτ’, ἀκουσθεί

ἀόρατος θίασος νά περνᾶ

μέ μουσικές ἐξαίσιες, μέ φωνές –

τήν τύχη σου πού ἐνδίδει πιά, τά ἔργα σου

πού ἀπέτυχαν, τά σχέδια τῆς ζωῆς σου

πού βγῆκαν ὅλα πλάνες, μή ἀνωφέλετα θρηνήσεις.

Σάν ἕτοιμος ἀπό καιρό, σά θαρραλέος,

ἀποχαιρέτα την, τήν Ἀλεξάνδρεια πού φεύγει.

ἕνα ὄνειρο, πώς ἀπατήθηκεν ἡ ἀκοή σου∙

Προ πάντων νά μή γελασθεῖς, μήν πεῖς πως ἦταν

μάταιες ἐλπίδες τέτοιες μήν καταδεχθεῖς.

Σάν ἕτοιμος ἀπό καιρό, σά θαρραλέος,

σάν που ταιριάζει σε πού ἀξιώθηκες μιά τέτοια πόλι,

πλησίασε σταθερά πρός τό παράθυρο,

κι ἄκουσε μέ συγκίνησιν, ἀλλ’ ὄχι

με τῶν δειλῶν τά παρακάλια και παράπονα,

ὡς τελευταία ἀπόλαυσι τούς ἤχους,

τά ἐξαίσια ὄργανα τοῦ μυστικοῦ θιάσου,

κι ἀποχαιρέτα την, τήν Ἀλεξάνδρεια πού χάνεις.

Ο Μάρκος Αντώνιος συμμετείχε το 43 π.Χ. στο σχηματισμό της Δεύτερης Τριανδρίας, μαζί με τον Οκταβιανό και το Λέπιδο, με σκοπό τη διεκδίκηση της εξουσίας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ένα χρόνο μετά, αφού είχαν νικήσει τους δολοφόνους του Ιούλιου Καίσαρα, μοιράστηκαν τα εδάφη της αυτοκρατορίας, δίνοντας στον Αντώνιο τις κτήσεις στην Ανατολή.
Ο Μάρκος Αντώνιος στην Κιλικία (περιοχή της Μικράς Ασίας, απέναντι από την Κύπρο) συνάντησε την Κλεοπάτρα και εντυπωσιασμένος από την ομορφιά της, αντί να την τιμωρήσει για τη βοήθεια που είχε προσφέρει στους δολοφόνους του Καίσαρα, την έκανε ερωμένη του. Ο Αντώνιος σύντομα ερωτεύτηκε με πάθος την Κλεοπάτρα και άρχισε να αμελεί τις υποχρεώσεις του απέναντι στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και κυρίως απέναντι στη σύζυγό του την Οκταβία, η οποία ήταν αδερφή του Οκταβιανού.
Ενώ ο Οκταβιανός κατόρθωσε να εξουδετερώσει τον Λέπιδο και να συγκεντρώσει την εξουσία της Αυτοκρατορίας, ο Αντώνιος σχεδίαζε να δημιουργήσει μια χωριστή αυτοκρατορία την οποία θα διοικούσε μαζί με την Κλεοπάτρα. Ο Οκταβιανός όμως αγανακτισμένος με τη στάση του Αντώνιου απέναντι στην αδερφή του και αναγνωρίζοντας τις επεκτατικές βλέψεις του εις βάρος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, έστρεψε τη Σύγκλητο εναντίον του, τον καθαίρεσε και κήρυξε πόλεμο κατά της Αιγύπτου. Ο πόλεμος αυτός, που ουσιαστικά ήταν ένας εμφύλιος ανάμεσα στον Οκταβιανό και τον Αντώνιο, κρίθηκε με τη ναυμαχία στο Άκτιο το 31 π.Χ. όπου οι δυνάμεις της Κλεοπάτρας και του Αντώνιου κατατροπώθηκαν.
Λίγους μήνες μετά ο Οκταβιανός κινήθηκε κατά της Αλεξάνδρειας (30 π.Χ.), και θέλοντας να χτυπήσει την πόλη και από τη στεριά και από τη θάλασσα, συγκέντρωσε ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις γύρω από την πόλη. Το τέλος του Αντώνιου ήταν πια δεδομένο.
Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, την παραμονή της μεγάλης επίθεσης του Οκταβιανού, ξαφνικά τη νύχτα ακούστηκαν ήχοι μελωδικών οργάνων και μεγάλη φασαρία από κόσμο που χόρευε με βακχικούς αλαλαγμούς. Ήταν σα να κινούνταν ένας θορυβώδης θίασος προς την έξοδο της πόλης και ο θόρυβος σταμάτησε μόλις πέρασε τις πύλες, γεγονός που δημιούργησε μεγάλη αίσθηση στους κατοίκους που θεώρησαν ότι ήταν ένα σημάδι ότι ο προστάτης θεός του Αντώνιου, ο Διόνυσος, τον εγκατέλειπε.

Το «Ἀπολείπειν ὁ Θεός Ἀντώνιον» του Κωνσταντίνου Καβάφη, αναφέρεται στη μεγάλη αξία που έχει η διατήρηση της αξιοπρέπειας μπροστά στην απώλεια. Ο Καβάφης παρουσιάζει τον Αντώνιο τη στιγμή που ακούει τον αόρατο θίασο να απομακρύνεται από την πόλη και συνειδητοποιεί ότι ο προστάτης θεός του τον εγκαταλείπει. Η κρίσιμη εκείνη στιγμή που ο Αντώνιος αντιλαμβάνεται ότι η ήττα του είναι δεδομένη και ότι όλα όσα απέκτησε στη ζωή του και όλα όσα σχεδίαζε για το μέλλον του, φτάνουν στο τέλος τους, έχει ιδιαίτερη αξία, καθώς ακριβώς εκείνη τη στιγμή ο Αντώνιος θα πρέπει να σεβαστεί τον εαυτό του και να μη φανεί λιπόψυχος. Αν ο Αντώνιος αρχίσει να παρακαλάει για τη ζωή του και αρχίσει να κλαίει, όπως θα έκανε ένας δειλός άνθρωπος, αυτό θα σήμαινε ότι πέρα από τις κτήσεις του και τα αξιώματά του, θα έχανε και κάτι πολύ πιο σημαντικό, θα έχανε την αξιοπρέπειά του ….

Με απόλυτη συναισθηματική συγκράτηση θα πρέπει ο άνθρωπος να αντιμετωπίσει την καταστροφή και το κυριότερο δε θα πρέπει την ώρα που βλέπει το τέλος να πλησιάζει να αρνείται την πραγματικότητα, όσο δύσκολο κι αν είναι κάτι τέτοιο: Προ πάντων νά μή γελασθεῖς, μήν πεῖς πως ἦταν / ἕνα ὄνειρο, πώς ἀπατήθηκεν ἡ ἀκοή σου∙ Όπως ο Αντώνιος αντιλαμβάνεται ότι πλησιάζει το τέλος ακούγοντας τη συντροφιά του Θεού να εγκαταλείπει την πόλη, έτσι και για τους περισσότερους ανθρώπους υπάρχουν πάντοτε ενδείξεις ότι τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά κι ότι κάτι κακό πρόκειται να συμβεί. Αυτές τις ενδείξεις δε θα πρέπει οι άνθρωποι να τις αγνοούν, προσπαθώντας να πείσουν τον εαυτό τους ότι όλα είναι εντάξει και πως τίποτε κακό δε θα συμβεί. Οι άνθρωποι θα πρέπει να είναι έτοιμοι να αναγνωρίσουν και να αποδεχτούν τα σημάδια που τους προειδοποιούν ότι πλησιάζει η στιγμή της απώλειας.
σάν που ταιριάζει σε πού ἀξιώθηκες μιά τέτοια πόλι, / πλησίασε σταθερά πρός τό παράθυρο: Ο Αντώνιος, αλλά και κάθε άνθρωπος, που έχει πετύχει σημαντικά πράγματα στη ζωή του, θα πρέπει όταν έρθει το τέλος να σεβαστεί την προσωπική του αξία και να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων…. Περισσότερα μέσω Σημειώσεις Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: Κωνσταντίνος Καβάφης «Ἀπολείπειν ὁ Θεός Ἀντώνιον» (Ανάλυση).